Evcil hayvan klonlama: Bilim kurgudan gerçeğe

P- Pekin’de bir kadın, pandemi boyunca kendisini 24 saat yalnız bırakmayan kedisi Boniu’yu kaybetme ihtimaline dayanamadı. Bir sergide karşısına çıkan “klonlama” afişi, ona sevdiği canlıyla ilişkisini devam ettirme umudu sundu. Hücre bankasına verdiği küçük bir doku örneği, aylar sonra kapısına getirilen minik bir yavruya dönüştü. “İlk gördüğümde tıpkı bebekliği gibiydi. Bana aynı yakınlıkla sokuldu” diyen sahibi, bugün evinde ikinci bir Boniu ile yaşıyor.

Benzer bir hikaye, hayatı boyunca sadece sahibine bağlanan köpek Niuniu’nun kaybıyla başladı. Aile için beklenmedik bir kaza olan bu ölüm, sahibini “Onu geri getirmeliyim” düşüncesine itti. Aylar süren kaygılı bekleyişten sonra dünyaya gelen küçük Niuniu, hem görünüşü hem davranışlarıyla önceki haline neredeyse birebir benziyor. Sahibi “Sanki geri döndü” diyerek duygusunu anlatıyor.

Bu iki hikaye, bugün hızla büyüyen evcil hayvan klonlama sektörünün duygusal motivasyonlarını en açık şekilde gösteriyor. Kedi ve köpeklerin somatik hücre çekirdek transferi (SCNT) yöntemiyle genetik olarak çoğaltıldığı bu pazar, artık sadece bilimsel bir yenilik değil sahiplerinin kayıp duygusunu hafifleten, “birlikteliği sürdürme” vaadi sunan yeni bir biyoteknoloji alanı. Küresel pazarın 2025–2033 arasında yıllık yüzde 13,4 büyümesi beklenirken Çin, ABD ve Güney Kore bu alanda dünyanın merkezi konumunda.

Pazarın genel görünüm

Evcil hayvan klonlama, kedi ve köpek gibi evcil hayvanların somatik hücre çekirdek transferi (SCNT) yöntemiyle genetik olarak çoğaltılmasını kapsıyor. Sektörün temel yapı taşları hücre toplama, hücre bankacılığı, laboratuvar süreçleri, taşıyıcı anne yönetimi ve doğum sonrası bakım adımlarından oluşuyor.

2024’te 3,74 milyar dolar olan global pazar büyüklüğünün 2025’te 4,32 milyar dolara, 2029’da ise 7,42 milyar dolara çıkması bekleniyor. Bu tablo, yüzde 14–15 bandında çift haneli yıllık büyümeye işaret ediyor.

Büyümenin en temel nedeni ise oldukça net: Evcil hayvan kaybı yaşayan sahiplerin duygusal bağlılığı.

Talebi hızlandıran dinamikler

Talebi artıran dinamiklerin başında artan harcanabilir gelir seviyesi geliyor. Orta sınıfın genişlediği bölgelerde klonlama fiyatları göreceli olarak erişilebilir hale geldiği için talep daha hızlı artıyor. Buna ek olarak küresel pet sahipliği son 10 yılda yüzde 35’e yaklaşan bir genişleme yaşadı. Her yeni sahip, gelecekte potansiyel bir müşteri anlamına geliyor. SCNT protokollerindeki iyileşmeler, yapay zeka destekli embriyo geliştirme ve kriyojenik saklama sistemlerinin güçlenmesi başarı oranlarını yükselterek pazarın büyümesine ivme sağlıyor. Evcil hayvanların aile üyesi haline geldiği “pet humanization” trendi ise klonlama kararındaki en güçlü sosyolojik motivasyonlardan biri olarak görülüyor.

Çin, sektörü domine ediyor

Pazarın bölgesel dağılımında Çin açık ara lider konumda bulunuyor. Esnek regülasyonlar, daha düşük maliyetler ve güçlü laboratuvar altyapısı Çin’i evcil hayvan klonlamanın küresel merkezi haline getiriyor. Sosyal medyada viral olan klonlama hikâyeleri de ülkedeki farkındalığı ve talepleri artırıyor. ABD ise daha yüksek fiyat bandına rağmen hizmet çeşitliliği ve müşteri deneyimi açısından gelişmiş, premium bir segment oluşturuyor. Bilimsel klonlamanın ilk ticari uygulamalarının yapıldığı Güney Kore, bugün hem model hayvan üretiminde hem pet klonlamada pazarın ikinci merkezi konumunda. Avrupa ise etik kaygılar ve sıkı düzenlemeler nedeniyle daha yavaş büyüyen bir pazar yapısına sahip.

Oyuncu az, rekabet yüksek

Sektörün rekabet yapısı, az sayıda oyuncunun bulunduğu yüksek bariyerli bir modelle şekilleniyor. Klonlama laboratuvarı kurmak yüksek sermaye, ileri teknolojik bilgi ve kapsamlı taşıyıcı anne ağı gerektirdiği için pazara yeni girişler son derece sınırlı. Bu nedenle küresel pazarı Sinogene, Sooam Biotech, ViaGen, Boyalife Group, PERPETUATE Inc. gibi birkaç büyük oyuncu domine ediyor. Şirketler rekabette başarı oranı, laboratuvar kapasitesi, müşteri iletişimi, fiyatlandırma stratejisi ve hücre bankacılığı hizmetlerinin kalitesi gibi unsurlarla farklılaşıyor. Hücre bankacılığının abonelik benzeri yeni bir gelir modeli hâline gelmesi, şirketlerin uzun vadeli sürdürülebilir gelir akışlarını güçlendiriyor.

Etik tartışmalar

Etik tartışmalar her ne kadar görünür olsa da küresel büyümeyi durdurmuyor. Hayvan refahı, taşıyıcı anne kullanımı, klonların bireyselliği gibi konular özellikle Avrupa’da daha sert karşılık bulurken, Çin ve Güney Kore’nin daha esnek yaklaşımı pazarın bölgesel hızını belirliyor. Regülasyonlardaki bu farklılık, pazarın yönünü net biçimde Asya’ya kaydırmış durumda. Ekonomik tarafta ise küresel ticaret gerilimleri ve biyoteknolojik ekipmanlara getirilen tarifeler, maliyetlerin yükselmesine yol açıyor ve 5 yıllık büyüme tahminindeki küçük düşüşün ana nedeni olarak gösteriliyor.

2030 vizyonu

2030 sonrasında evcil hayvan klonlama, klasik bir biyoteknoloji hizmeti olmaktan çıkarak daha geniş bir “sonrası yaşam endüstrisi”nin parçası haline gelecek. DNA arşivleme ve hücre bankacılığının yaygınlaşması, yapay zekâ destekli dijital avatarlarla fiziksel klonların birleştiği paket hizmetlerin yükselmesi, nesli tükenmekte olan türler için koruma amaçlı klonlama çalışmalarının genişlemesi ve teknolojinin ucuzlamasıyla orta gelir grubuna erişimin artması bu dönüşümün işaretleri olarak öne çıkıyor. Tüm bu eğilimler, evcil hayvan klonlama pazarını önümüzdeki yıllarda hem daha görünür hem daha tartışmalı bir alan haline getirecek gibi görünüyor.