Evcil hayvanlarda uzun yaşam: Bilim, biyoteknoloji ve etik sınırlar

P - Black Mirror’ın bir bölümünde insanlar, sevdiklerini teknolojiyle “sonsuz yaşatma” seçeneğiyle karşı karşıya kalıyor. Ancak bu seçim beklenildiği gibi herkese mutluluk getirmiyor. Öte yandan bu durum şu temel soruyu doğuruyor: “Bir canlıya daha uzun yaşama hakkı tanımak gerçekten onun yararına mı yoksa kayıplarımızı ertelemek için bir araç mı?”

İnsanların genç kalma isteği, sadece uzun yaşamakla ilgili değil aslında. Bu arzu, bilimin konusu olmaktan çıkıp içten bir umuda dönüşüyor.

Artık bu arayış, yalnız insanları değil, evcil hayvanları da kapsıyor. Köpek ve kedilerin ömrünü uzatma vaatleriyle biyoteknoloji şirketleri sahneye çıkıyor. Ama bu hızla yükselen trend, etik soruları da yeniden gündeme getiriyor. Çünkü köpek veya kediler yaşlandığında ağrı, rahatsızlık, bilişsel ya da davranışsal sorunlarla karşılaşabiliyor. Bu durumda biyoteknoloji, onları daha uzun yaşayan değil, daha yavaş ölen canlılara dönüştürebiliyor.

Tartışmaların merkezindeki şirket: Loyal

ABD merkezli biyoteknoloji şirketi Loyal, köpeklerde yaşlanmayı yavaşlatmayı amaçlayan ilaçlar geliştiriyor. Kurucusu Celine Halioua, bu alanda veteriner biliminin ihmal edildiğini düşünerek yola çıktı. Şirketin en bilinen projelerinden biri, LOY-002 adlı günlük hap formunda bir anti-aging ilacı. Bu ilaç, 10 yaş ve üzeri, 6,3 kilo üzerindeki sahipli köpeklerde metabolizmayı hedefleyerek yaşlanmaya bağlı hastalıkların başlamasını geciktirmeyi amaçlıyor.

2025 Şubat’ında Loyal, LOY-002 ilacının FDA’dan “etkili olabileceğine dair makul beklenti” onayı aldığını açıkladı. Yani ilacın yaşamı uzatma potansiyeli olduğu konusunda ilk resmi adım atılmış oldu. Ancak ilacın tam onay alabilmesi için güvenliği ve üretim süreci de kanıtlanmalı.

Bu amaçla Loyal, STAY çalışması adlı geniş bir klinik saha deneyi yürütüyor. 70 veteriner kliniğinde sahiplerinden izin alınmış 300’den fazla köpek katılıyor. Çalışma, yalnızca yaşam süresine değil, aynı zamanda yaşam kalitesine de odaklanıyor; köpeklerin sağlık durumları, refahları, yan etkiler dengeli biçimde izleniyor.

Loyal, büyük ırklar için enjeksiyonla uygulanacak LOY-001 adlı bir ilacı da geliştiriyor. Bu ilaç, IGF-1 hormonunu düzenleyerek yaşlanmayı yavaşlatmayı hedefliyor.

Diğer şirketler…

Benzer şekilde Animal Bioscience ve Dog Aging Project yaşlanmayı biyolojik bir arıza olarak ele alıp genetik metabolik ve çevresel yollarla düzeltmeyi amaçlarken, Altos Labs ve Calico Life Sciences bu yöntemleri insan sağlığından evcil hayvanlara taşıyor.

Ancak asıl soru, bu çalışmaların gerçekten hayvanların yararına mı, yoksa sahiplerinin duygusal ihtiyaçlarını tatmin etmeye mi hizmet ettiği; yani bilim ve etik arasındaki sınır, bu araştırmaların merkezinde duruyor.