İspanya da adım attı, hayvanlar 'eşya' olmaktan çıktı

Geçtiğimiz günlerde New York’ta yaşanan ve Duke isimli köpeğin ölümüne yol açan bir olay, hayvan hakları açısından önemli bir hukuki kararla sonuçlandı. Mahkeme, köpeğin sahibi Nan DeBlase’nin, Duke’un kaybı sonrası yaşadığı derin duygusal tahribatın tanınması talebini haklı buldu.

Yargıç, hayvanların sadece 'mülk' olarak görülmemesi gerektiğini vurgulayarak köpeklerin aile bireyi olarak kabul edilmesini içeren karara imza attı. Böylece DeBlase, yaşadığı manevi zararın tazmini için dava açma hakkına sahip oldu.

Bu gelişmenin akabinde İspanya da diğer Avrupa ülkeleri Fransa, Almanya, İsviçre, Avustralya ve Portekiz gibi hayvanları nesne değil, canlı ve hissedebilen varlıklar olarak kabul eden önemli bir hukuki reform gerçekleştirdi. Bu adım, toplumda hayvanlara yönelik farkındalık ve saygıyı artıracak.

Bu gelişmenin akabinde İspanya’da yıllardır süren hayvan hakları mücadelesinin ardından hayvanların yasal statüsünde radikal bir değişikliğe gitmesi haberi kamuoyunun gündemine geldi.

İspanya, 5 Ocak 2022’de yürürlüğe giren yeni bir yasa ile hayvanları Medeni Kanun’da ilk kez canlı, hissedebilen varlıklar olarak tanımladı. Daha önce hayvanlar kanunen televizyon ya da koltuk gibi eşya kapsamında değerlendiriliyordu.

Yeni yasal düzenleme özellikle boşanma davalarında evcil hayvanların durumunu da kapsıyor. Artık mahkemeler, çiftler arasında çıkan velayet anlaşmazlıklarında hayvanın refahını ve yaşam koşullarını en öncelikli kriter olarak değerlendirecek. Hakimler, hayvanın günlük rutini, bakım koşulları, finansal olanaklar ve hatta ailedeki çocukların durumu gibi faktörleri göz önünde bulunduracak.

Özellikle çocuklarla evcil hayvanlar arasındaki bağ, mahkemelerin kararlarında belirleyici olabilecek. Örneğin Madrid’de reform yürürlüğe girmeden önce bir hakim, boşanan bir çiftin köpeğine ortak velayet vererek hayvanın aylarca sırayla her iki tarafla kalmasını sağladı. Yeni yasayla birlikte bu tür ortak velayet kararlarının sayısının artması bekleniyor.

Ev içi şiddet, hayvan istismarı ya da hayvana yönelik tehdit gibi durumlarda ise ortak velayet reddedilebiliyor. Böylece hayvanların güvenliği ve refahı ön planda tutuluyor.

Yasa reformu sadece evcil hayvanları değil, çiftlik hayvanlarını da kapsıyor. Hayvanların artık borçların ödenmesi için haczedilmesi veya ipotek konusu yapılması yasaklandı. Ayrıca hayvan bakım masraflarının hayvanın piyasa değerini aşması durumunda bile giderlerin talep edilmesi mümkün hale geldi. Eğer bir hayvana zarar verilirse, hem maddi hem de manevi tazminat talep etme hakkı getirildi.

İspanya’da hayvan hakları savunucuları bu yasa değişikliğini büyük bir adım olarak görüyor. Ülkede her yıl yaklaşık 200 bin hayvanın terk edildiği biliniyor. Yeni düzenlemeyle birlikte hayvan sahiplerinin hayvanlarını daha sorumlu bir şekilde sahiplenmesi ve terk etme oranlarının azalması hedefleniyor. Öte yandan benzer bir düzenlemenin Türkiye’de uygulanabilirliği büyük bir soru işareti taşıyor.